Big Brother Awards Nederland 2004
Frits Bolkestein
Winnaar in de categorie Personen
Europees Commissaris Frits Bolkestein, in functie tot 1
november 2004, heeft een Big Brother Award verdiend
voor het sluiten van een overeenkomst met de VS waarin
de EU zijn privacy-wetgeving opschort om zo de
overdracht mogelijk te maken van passagiersgegevens aan
de VS. Bolkestein heeft de overeenkomst in 2003 namens
de Europese Commissie gesloten, en daarmee een
meerderheid van het Europees Parlement buiten spel
gezet. Daardoor zag het Europees Parlement in juni 2004
geen andere mogelijkheid dan het Hof van Justitie te
vragen de overeenkomst nietig te verklaren, omdat het
op meerdere punten in strijd is met Europese
privacy-richtlijnen. Een uitspraak van het Hof wordt
pas in 2005 verwacht.
Sinds begin januari 2003 eisten de Verenigde Staten
online toegang tot de Passenger Name Records (PNR) van
alle passagiers op vluchten van, naar of via de VS. Een
PNR bevat 39 gegevens waaronder naam, geboortedatum,
telefoonnummer en de datum van reservering, en kan ook
gegevens bevatten zoals creditcardnummer, stoelnummer
en maaltijdkeuze. Op 19 februari 2003 sloten
Amerikaanse douane-beambten een akkoord met
vertegenwoordigers van de Europese Commissie, en vanaf
5 maart boden veel grote Europese
luchtvaartmaatschappijen vrijwillig toegang tot hun
passagiersinformatie-systemen.
Onder leiding van Commissaris Bolkestein,
verantwoordelijk voor de portefeuille Interne Markt,
waaronder ook een groot deel van het privacy-beleid
valt, heeft de Europese Commissie vervolgens
maandenlang onderhandeld met de Verenigde Staten over
de voorwaarden om deze verstrekkingen legaal te maken.
Bolkestein heeft geen pogingen ondernomen om de
verstrekkingen op te schorten tot er een akkoord was
bereikt. In talloze parlementaire debatten bleef hij
herhalen dat Europa wel akkoord moest gaan, omdat de VS
dreigden met intrekking van de landingsrechten voor
luchtvaartmaatschappijen die niet meewerkten. Alsof de
Amerikaanse economie niets te verliezen had bij een
omgekeerd dreigement, van intrekking van Amerikaanse
landingsrechten.
Het Europees parlement eiste in een eerste plenaire
debat over deze Amerikaanse eis, op 12 maart 2003, een
aanzienlijke verscherping van de privacy-maatregelen in
de VS, het recht op verzet voor Europese burgers tegen
eventuele onrechtmatige verwerkingen en inperking van
de hoeveelheid over te dragen gegevens. De
maaltijdinformatie zou buitengewoon gevoelige
religieuze voorkeuren kunnen verraden en mocht daarom
volgens het parlement niet zomaar aan de VS worden
gegeven. De Commissie kon de bemoeienissen van het
Europees Parlement niet waarderen.
Europarlementariër Kathelijne Buitenweg kreeg te
verstaan dat ze maar een broodje ham moest eten als ze
er bezwaren tegen had dat ze als vegetariër werd
geregistreerd.
Het Europees parlement nam op 9 oktober 2003 een zeer
kritisch rapport aan over de verstrekkingen, en eiste
stopzetting per uiterlijk 1 december 2003. Het antwoord
van Bolkestein was steeds dat hij het ermee eens was
dat de huidige verstrekkingen niet rechtmatig waren, en
dat ze geduld moesten hebben, omdat hij druk aan het
onderhandelen was. De enige juiste oplossing in zijn
ogen was om een verdrag te tekenen om de overdracht te
legaliseren.
Bolkestein meldde op 16 december 2003 trots aan de
parlementaire commissies voor justitie en voor
burgerlijke vrijheden dat aan vrijwel alle eisen van
het parlement was voldaan. Weliswaar konden Europese
burgers onder Amerikaans recht geen enkel protest
instellen tegen de verwerking van hun gegevens, maar de
bewaartermijn was teruggebracht van 50 naar 3,5 jaar,
maaltijdgegevens zouden niet worden verstrekt, en de
gegevens zouden alleen voor terrorisme en ernstige
misdrijven worden gebruikt, niet om misdrijven aan te
pakken die in eigen land waren begaan. Bovendien zouden
de gegevens expliciet niet gebruikt worden voor het
omstreden Amerikaanse profileringsprogramma
CAPPS-II.
Een maand later bleek dat Bolkestein het parlement
ernstig had misleid. De woordvoerder van Bolkestein,
Jonathan Todd, gaf in een interview met het Duitse
publieke televisie station WDR op 13 januari 2004 toe
dat er een geheime extra overeenkomst was gesloten dat
de Europese passagiersgegevens wel degelijk voor
CAPPS-II werden gebruikt, maar alleen voor (niet nader
gedefinieerde) test-doeleinden.
Onder leiding van D66 Europarlementariër Johanna
Boogerd-Quaak besloot het Europees Parlement niet te
buigen voor de Amerikaanse economische druk om Europese
privacy-principes opzij te zetten. In maart, april en
mei 2004 stemde het Europees Parlement tot drie keer
toe de voorgenomen overeenkomst weg, met steeds grotere
meerderheid van stemmen. Dat weerhield de Commissie er
niet van om toch op 14 mei te verklaren dat de VS een
'veilige haven' vormden voor omgang met gegevens van
Europeanen. Op 28 juni kondigde toenmalig EP-voorzitter
Pat Cox formeel aan dat het Parlement geen andere
uitweg zag dan het Europees Hof van Justitie te vragen
om zowel deze verklaring als het akkoord nietig te
verklaren.
Verbatim verslag debat Europees Parlement
(12.03.2003)
http://www.statewatch.org/news/2003/mar/12epvote.htm
Bits of Freedom actie tegen verstrekking
passagiersgegevens (20.05.2003)
http://www.bof.nl/nieuws/030520.html
Toespraak Bolkestein parlementaire commissies justitie
en burgerlijke vrijheden (09.09.2003)
http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do?reference=SPEECH/03/396&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en
Europees Parlement eist stopzetting verstrekking voor 1
december 2003 (09.10.2003)
http://www.statewatch.org/news/2003/oct/eppnrresol.pdf
Formele klacht Europarlementarier Cappato tegen
Commissie ivm overdracht gegevens (07.11.2003)
http://www.statewatch.org/news/2003/nov/03pnrmep.htm
Toespraak Bolkestein voor de parlementaire commissies
justitie en burgerlijke vrijheden (16.12.2003)
http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do?reference=SPEECH/03/613&format=HTML&aged=1&language=EN&guiLanguage=en
Verslag vergadering parlementaire commissies justitie
en burgerlijke vrijheden (17.12.2003)
http://www2.europarl.eu.int/omk/sipade2?PUBREF=-//EP//TEXT+PRESS+NR-20031217-1+0+DOC+XML+V0//EN&LEVEL=2&NAV=S
PNR: Bolkestein misleidt het Europees Parlement (uit
EDRI-gram, 15.01.2004)
http://www.edri.org/edrigram/number2.1/pnr
PNR: Bolkestein's diplomatie (uit EDRI-gram,
28.01.2004)
http://www.edri.org/edrigram/number2.2/bolkestein
Motie Europees Parlement (aangenomen) tegen overdracht
PNR-gegevens (31.03.2004)
http://www.statewatch.org/news/2004/mar/ep-pnr-report.pdf
Verslag tweede stemming en besluit Europees parlement
om Commissie voor het Hof te dagen (21.04.2004)
http://www.statewatch.org/news/2004/apr/13ep-vote-pnr-court.htm
Verslag derde stemming Europees Parlement tegen
overdracht PNR (04.05.2004)
http://www.statewatch.org/news/2004/may/04ep-eu-us-pnr-vote.htm
Besluit Europese Commissie over 'adekwaatheid'
Amerikaanse omgang met privacy-gegevens
(14.05.2004)
http://www.statewatch.org/news/2004/may/com-adequacy-final.pdf
Besluit Raad van Europa over akkoord met de VS
(17.05.2004)
http://www.statewatch.org/news/2004/may/PNR-AGR.pdf
Aankondiging rechtszaak Europees Parlement
(28.06.2004)
http://www.statewatch.org/news/2004/jul/pnr-ep-court-letter.pdf
|
|
|
